Gemeente Belangen
is bezorgd om de gemeentelijke en de rijksmonumenten en het culturele erfgoed.
Samen met 2
andere partijen maakten we ons sterk voor herstel en onderhoud van het Natuurtheater,
een bijzonder gemeentelijk monument. De vooruitzichten zijn goed. Onze
verwachtingen zijn hooggespannen.
In dat kader
willen wij thans onze zorg uiten over een ander, zeer belangrijk,
rijksmonument: de Molen in Moergestel.
De standerdmolen
aan de Schoolstraat is beeldbepalend voor Moergestel. Hij staat hier sinds
1852, toen C. Roozen vergunning kreeg om de molen te kunnen verplaatsen.
Hij heeft eerst
in het nabije Biest-Houtakker gestaan en dateert uit de 15e eeuw.� Hij is in 1985 en 1992 gerestaureerd.
Bij voldoende
wind draaide de molenaar op zaterdagmiddag.
De toegang was
gratis. De molen is het startpunt voor een bewegwijzerde wandelroute met
aandacht voor natuur- en cultuurhistorische aspecten in en rondom Moergestel.
Wegens de slechte
staat van o.a. de gietijzeren insteekas staat de molen helaas vanaf zomer 2003
noodgedwongen stil.
2007 is het molenjaar.
Op 12 mei 2007 is
de landelijke molendag.�
Het zou het
gemeentebestuur sieren om alsdan een mooi draaiende molen aan de gemeenschap te
kunnen tonen.
Gelet op de
ingrijpende aanpassingen is dat niet mogelijk, maar een start van de
werkzaamheden is een uitgesproken wens.
Er zijn in Nederland nog 1.048 molens,
waarvan slechts 46 molens van dit type. De Moergestelse molen is daardoor z��r
bijzonder te noemen, met name vanwege de constructie, de opstelling van de
maalgangen, hij is 16e eeuws, de opvolger van de molen uit ca. 1280.
Het is duidelijk dat de term cultureel erfgoed geen nadere toelichting behoeft.
In het verleden zijn diverse restauraties
uitgevoerd. Dit vele werk dreigt te loor te gaan als er geen aandacht wordt
besteed aan het behoud van de molen. Malen is het beste onderhoud voor een
molen. Doordat de molen nu stilstaat lijkt het verval ook veel sneller toe te
slaan. Uit cultuurhistorische overwegingen, maar zeker ook als toeristische
trekpleister is het noodzaak om het gebruik van de molen weer mogelijk te
maken.
Er wordt de laatste tijd veelvuldig
gesproken over het mogelijk verplaatsen van de molen in het kader van woningbouw.
Gemeente Belangen is van mening dat niet de woningbouw, maar bij deze
bijzondere molen de molenbiotoop leidend moet zijn.
De molenbiotoop is tot kort na de oorlog
goed geweest. Door bebouwing in de nabije omgeving is de molenbiotoop thans
slecht te noemen. Het advies van de dienst Rijksmonumenten is om de molen een
De molenbiotoop zal hier-door sterk
verbeteren. Door deze ingreep is er weer een betere windvang, maar ook de
molenaar krijgt beter zicht op het weer waardoor gevaarlijke situaties worden
voorkomen. Ook de ongelijkmatige windbelasting (dus hogere slijtage) wordt
hierdoor tegengegaan.
��������������������
Een zeer belangrijk aspect is dat de molen weer
dominant wordt aan zijn omgeving.
Moergestel kent een lange molenhistorie
zoals blijkt uit een bij het Rijksarchief 's-Hertogenbosch berustende
akte.�
Deze meldt: "Jan van Gestele had zijn
windmolen in Gestele uitgegeven aan Wouter de Bie (Wolter Apis) om 7 mud rog
Bosche Maat op St. Geertruid (17 maart), volgens een brief bezegeld door Jan
van Gestele op zondag voor St. Severijn (23'oktober l280)." Voor de
provincie Noord-Brabant is dit de oudste windmolenvermelding.
Moergestel kende dus in 1281 al een
windmolen en deze stond op �d�n Brem (Molenakkers) in een verdwenen buurtschap tussen Moergestel en de Biest, maar
wel op Moergestelse grondgebied. De precieze plaats was komende van de
Broekzijde rechts van de Molenakkerstraat een stukje voordat deze weg een
haakse bocht naar links maakt.
Naast deze windmolen maken oude archiefstukken melding
van andere koren-, olie- en runnemolens.
De juiste standplaatsen van al deze molens zijn niet te
achterhalen.
Wel is bekend dat tot 1879 aan het Stokeind ter hoogte
van de brug in de Waterhoefstraat een waterradmolen heeft gestaan, die in
gebruik was als koren- en oliemolen. Een andere aangeduide molen is de rosmolen
bij de boerderij Heuvelstraat 30. Dit was een olie- en pelmolen. Enkele jaren
geleden werd bij slijterij In den Korenmaaier aan de Schoolstraat 18 een
molensteen van een oliemolen gevonden. Er is nog niet vastgesteld waar deze
steen dienst heeft gedaan.
Dit voor wat betreft de algemene informatie over de
molen
Enige typische spreekwoorden en hun betekenis:
|
Hij loopt met molentjes |
|
hij is gek |
|
Zolang de ezel zakken draagt heeft de
mulder hem lief |
|
Vleien duurt maar zolang het voordeel
oplevert |
|
Mijn molen maalt niet meer |
|
Mijn gebit is slecht |
|
Hij is van bisschop maalder geworden |
|
Hij is arm geworden |
|
Een stille molen maalt geen meel |
|
Zonder arbeid bereikt men niets |
�����������������������